De nieuwe klokkenluiderswet: wat moet je weten?

De Belgische overheid heeft de Europese Klokkenluidersrichtlijn omgezet in Belgische wetgeving. Deze nieuwe Belgische wetgeving is van toepassing zowel op de publieke als de private sector wanneer zij minstens 50 medewerkers in dienst hebben. Tot nu toe kon een klokkenluider niet genieten van enige bescherming tegen represailles, waardoor de melder terughoudend was een melding te doen.  

Deze nieuwe wet wil hierin verandering brengen en treedt in werking op 15 februari 2023 voor ondernemingen met minstens 250 werknemers. Voor ondernemingen met 50 tot 249 werknemers zal de wet van kracht worden op 17 december 2023. 

Waarover gaat deze klokkenluiderswet?  

Kort gezegd is een klokkenluider iemand die wantoestanden aan het licht brengt in zijn (voormalige) onderneming. Volgens de nieuwe wetgeving moeten er meldingskanalen opgezet worden waar inbreuken op bepaalde wetgeving binnen de onderneming kunnen worden gemeld. Eveneens moet er een doeltreffende bescherming geboden worden aan de persoon die de melding doet.  

Het is van belang te weten  dat het toepassingsgebied niet enkel beperkt is tot werknemers in de klassieke zin van het woord, maar eveneens zelfstandigen, aandeelhouders, leden van het bestuursorgaan, alsook eenieder die werkt onder toezicht en leiding van medecontractanten, onderaannemers of leveranciers.  

Welke inbreuken?  

De klokkenluidersrichtlijn strekt zich uit over verschillende door de wet beschermde domeinen. Zo moet de melder bescherming genieten wanneer hij een melding doet als hij van mening is dat de onderneming een inbreuk begaat op bijvoorbeeld de wetgeving over financiële diensten, producten en markten, volksgezondheid, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering, productveiligheid en productconformiteit en sociale en belastingfraudebestrijding. 

Drie verschillende meldingskanalen 

1. Intern kanaal  

Wanneer jouw onderneming minstens 50 medewerkers heeft, moet je een intern meldkanaal opzetten dat aan de volgende voorwaarden voldoet: 

• De melder moet de mogelijkheid hebben om zowel schriftelijk als mondeling een melding te doen. Als de melder een fysieke ontmoeting wenst, dan moet dit ook mogelijk zijn en bovendien binnen een redelijke termijn. 

• Het meldkanaal moet altijd de identiteit van de melder en de eventuele genoemde derden beschermen. Niet-gemachtigde personen mogen dus geen toegang hebben tot het kanaal. 

• Het meldkanaal moet 24/7 toegankelijk zijn. 

• Interne kanalen moeten verplicht toegankelijk zijn voor werknemers maar je kan ook kiezen om dit kanaal open te stellen voor externen. 

Je bent vrij om te kiezen hoe je dit kanaal in de praktijk zal toepassen (via post, mailbox, intranet, website, voicemail, het maken van een afspraak met een fysieke persoon, enz.).  

2. Extern kanaal 

De externe meldkanalen zijn onder andere RIZIV, RVA, RSZ en SIOD. Ze zullen instaan voor het onderzoek en de controle van meldingen en kunnen eventuele sancties opleggen. De Federale Ombudsman zal belast zijn met de coördinatie van externe meldingen in de private sector en zal optreden als “default” autoriteit.  

3. Openbaarmaking 

In dit laatste geval zal de melder de bekendmaking doen in de publieke sfeer via de pers of sociale netwerken.  

Welke bescherming moet gegeven worden aan de melder?  

De melder geniet van een bescherming tegen represailles. Represailles zijn maatregelen die genomen worden tegen de melder die ongerechtvaardigde schade kunnen veroorzaken zoals bijvoorbeeld schorsing, ontslag, negatieve evaluatie, intimidatie, …  

Deze bescherming geldt echter enkel wanneer de melder te goeder trouw handelt en gegronde redenen heeft om aan te nemen dat de gemelde informatie op het moment van de melding correct was. Personen die daarentegen bewust onjuiste of misleidende informatie melden, genieten niet van deze bescherming.  

Wanneer de melder een represaille kan bewijzen, kan hiervoor een schadevergoeding gevorderd worden.  

Het beschermingsgebied strekt zich echter ook uit tot facilitators die de klokkenluider hebben bijgestaan en bepaalde derden die verbonden zijn met de klokkenluider en die het risico op represailles lopen, zoals familieleden of collega’s.